Tierra le dórun
Al miu amigo.
Daba l reloijo las cinco
I spreitaba l més de Abril,
La tierra dura abrie
Sues antranhas.
La sepultura.
Caminos de suonhos
Scuros lhapes, montes, scalones,
Altares de speranças i recordaçones,
Eimaiges antigas,
Quimeras rosadas,
Longe...
Daba l reloijo las cinco
Nun sinal seco i pesado.
Solo amarga tierra
Dórun
Al miu amigo.
Al baixar a la fóia
L caixon cansado
Oubiu-se l siléncio:
- Tu, que yá solo sós selombra
Drume i çcansa
Paç al tou cuorpo anteiro
Sossego a la tue alma,
Drume l suonho berdadeiro,
Para siempre.
L cielo puro i azul.
Solo amarga tierra
Dórun
Al miu amigo.
Andaba hoije a mexer nos mius libros (que bien precísan d'ua arrumadela) i dei cun un librico que yá bai para muito tiempo nun sabie del. Ye O lodo e as estrelas (L lhodo i las streilhas), de Telmo Ferraz, que fui cura de Picuote por alturas de la costruçon de la barraige.
Trata-se d'un pequeinho diário, decumento pungente subre la bida que la giente daquel tiempo. Nua altura an que la EDP se purpara para ampeçar nuobos trabalhos, bale la pena reler estas páginas, cumo houmenaige a todos aqueilhes que dórun la bida para mos deixar l património qu'hoije eiqui tenemos. I siempre atentos para qu'estas misérias nunca mais de repítan. Eiqui queda un cachico de l libro:
Rodaram meses. (…)
Em todas as noites e em todas as lareiras, velhos e novos falavam da “barraige”.
Todas as portas de todas as casas e adegas se abriram aos homens de camurcina de couro.
Apareceram mais jeeps, mais máquinas e mais gentes.
“El aparece por ende cada angeinho!” dizia um.
─ “Julguei que nun houbisse tanto artimanho!”, tornava outro.
Um formigueiro de gente começou a invadir tudo.
E “la barraige” começou com fúria… um furor em brasa, alimentado pelo desejo aliciante de lucros fabulosos.
Em poucos meses, uma estrada ligou a aldeia ao local do estaleiro.
Nas encostas rochosas, onde só os zimbros e carrascos conseguem morder a rocha e comer a seiva, começaram a aparecer, quase milagrosamente, casinhas pintadas de verde.
Longe destes, e cheias de medo, começaram a nascer, entre os penedos, barracas, barracas e barracas.
Acabo de recebir ua Rebista que trai ua notícia bien anteressante.Eiqui queda para pensarmos un cachico:
La prática de l bilhenguísmo atrasa la senelidade, segundo un studo d'un anstituto canadiano de pesquiza. "Demo-mos cunta que quien fala dues lhénguas i nó solo ua zambulbe mais tarde ls eifeitos de la senelidade", dixo Ellen Bialystok, professor n'Ounibersidade York. Ls ambestigadores çcubrírun que ls sintomas de senelidade aparecien an média als 71,4 anhos nas pessonas que solo fálan ua lhéngua, contra 75,5 nas pessonas que fálan dues. Esta diferença mantén-se quando se ten an cunta l nible d'anstruçon, sexo, meio çocial i paiç d'ourígen. Ningun tratamento farmacológico ten un eifeito tan spectacular cumo falar dues lhénguas, dízen ls ambestigadores canadianos.
in Metro, 15 de Janeiro de 2007
No final de l seclo XIX, l mirandês bibiu ua de las eras mais anteressantes, cun muita giente a anteressar-se por el. Un deilhes fui Manuol Sardina que traduziu alguns testos. Deixo-bos hoije la traduçon d'un poema de Luis de Camões, eiditado an 1893 no lhibro de Xavier da Cunha, Pretidão de amor. Endechas de Camões a Barbara escrava seguidas da respectiva traducção em várias linguas, Lisboa, Imprensa Nacional. L'ourtografie ye la mesma de la publicaçon, indas que fazendo alguas adaptaçones por deficuldades de l computador.
Aqueilha cautiva
Que me tem cautivo
Porque ‘n eilha vivo,
Ya num quier que viva.
You nunca vi rosa
Am ramos macius
Q’a uolhos mius
Fusse tam fermosa.
Nim no campo flores
Nim no cielo streilhas
Veio you pareilhas
Cum los mius amores.
Rostro singular!
Uolhos sossegadps,
Negros e cansados,
Mas nó de matar!
Ua gracia viva
Que ‘n eilhes le mora,
Para ser senhora
De quiêm yê cautiva!
Pello negro, ondeoso,
Cumparado al qual
Êl louro, afinal,
Yê menos fermoso!
Negrura d’amor…
Tam doce onde hay clara?
La niêve trocára
Cu’eilha la color!
Alegre e mansa, oh!
Mas grave, ua hourí,
Ves-la stranha sí,
Mas… bárbara nó!
Suo presencia mansa
Tromentas serena:
Toda la mie pena
‘N eilha emfim descansa.
Esta la cautiva
Que me tem cautivo:
E, pues ‘n eilha vivo,
Yê fuorça que viva.
L tal "agabon al dialecto mirandés" ten mais alguns bersos qu'eiqui deixo, cunserbando la forma cumo s'ancóntran scritos. Mas hai que dezir que l sou outor, Basílio Rodrigues, qu'era pintor, natural de Bila Seco, fui un de ls mais defendiu la lhéngua mirandesa. Fui tamien l outor d'alguas comédias que l Centro de Studos António Maria Mourinho stá agora a eiditar. Para quien querga outras anformaçones puode-las ancuntrar neste sítio: http://tpmirandes.no.sapo.pt La Pintura de S. Brás ye un de ls sous testos qu'ende se puode ler.
Am que todos ls mirandeses honrados
Beiam ls traços d’els antrepassados,
E por sous particulares desinatibos
Stando mûortos, le pareçam bibos!
Porteija-se esta lhêngua, ampare-se!
Nunca debe de abandonar-se
Porque num hai museu que la guarde,
E quando um dê mais tarde
Eilha de todo se perdir,
Naide la fará rebibir!
Rica biêlha e fûorte praça
Que fuste bencida por traça…
Crime de cobarde treiçom,
C’anc’ubre l nûsso coraçom!...
Mas nós nun somos culpados
Desses traços deshonrados,
C’um c’outros l nûsso nome manchoram!
Galardom nûsso nunca lheboram!
Tubimos sêmpre no fondo d’l peito
De filhos anfelizes, fûrte respeito,
Por ti querida mai adorada!
Destes pobres nunca albidada,
Nunca de nós fuste squecida
Ni serás am toda la bida!
Somos tous filhos!
Mas num somos filhos prodios,
Como cêrto dê algum mos chamou!
Somos filhos arrebatados
Dl culho de la mai, roubados,
Para ti lhebantamos las manos!
Abráca-mos cumo a nûssos armanos!
Partam-se cûrdas e cadilhos!
Cara descobêrta! Somos tous filhos!
Tous filhos todos los trés!
Bila Seco, Caçarrilhos e Auguera,
Tamêm falam mirandés!!!
L testo de Basílio Rodrigues, de que falaba l artigo de l Primeiro de Janeiro acabarie por salir neste jornal no die 18 de Julho. Eiqui queda l ampercípio, cunserbando l'ourtografie ampregue. L testo ye más grande qu'esto. Mas l restro queda para manhana.
La lhéngua particular
Que l conceilho sabe falar
E’ste antigo palabreado
De benerados abós ardado,
Tam particular sim eigual
Que n’um ai outro am Pertual,
Deberá de ser respeitado,
Portegido, acarinado,
Guardado c’um abareza,
Porque el mos dá la certeza
D’l grande abanço de la naciom
N’isso que chamam cebelisaciom.
Miranda, pobre Miranda
Que tanto tenes sido roubada!
Dels tous balores sburgada,
Ni al menos este scapou:
Até l dialecto se te roubou!
Pobaciones que furam tûs,
Antre outras ua e más dûs,
Firmes, mai querida, quedoram
E l tou dialecto nunca dexaram,
Neste recanto pertués
Falam sempre mirandês!
Stime-se esta lhêngua antiquada
Por omes de balor apreciada!
Ampare-se com carino;
De Sandim a Samartino,
Ni spanhol ni pertués,
Puro e particular mirandés;
Mas ajuntem-se outras pobaciones
Sim necitar más rezones.
Num debem quedar noutra banda;
Falam l dialecto, bengam acá para Miranda!
Ponga-se ésta lhêngua particular
Toda a um solo lhugar,
Toda debaixo d’l mesmo conceilho
Stimada como um claro speilho.